Kamulaştırma Nedir?
Kamulaştırma, kamu yararı gözetilerek bedelinin peşin ödenmesi koşuluyla mülkiyet hakkının idareye geçirilmesidir.
Anayasa madde 35 gereği herkes mülkiyet edinebilir ve mülkiyet hakkı ancak kanunla sınırlandırılabilir. Bu sınırlandırma ise yasaca düzenlenen kamulaştırmayla yapılabilmektedir. Kamulaştırmayı yapan idare, bedelini ödemek şartıyla gerçek ve özel hukuk tüzel kişilere ait bulunan taşınmaz mallara hak sahibi olur.
Şartları Nelerdir ?
İleride ayrıntılarını açıklayacağımız üzere, kamulaştırma işleminin gerçekleştirilebilmesi bazı şartların varlığına bağlıdır:
- “Yetkili idare” tarafından yapılır.
- Kamulaştırmayı zorunlu kılan bir “kamu yararı” bulunmalıdır.
- Kamulaştırmanın konusu “özel mülkiyete konu olan taşınmaz” bir maldır.
- Kamulaştırılan taşınmazın bedeli “peşin” ödenir.
- Kamulaştırmanın nasıl yapılacağı yasadaki esaslara göre belirlenir.
Kamulaştırmasız El Atma Nedir?
Kamulaştırmasız el atma ise idarenin, özel mülkiyete konu bir taşınmaza, kamulaştırma usullerine aykırı bir şekilde fiilen ve BEDELSİZ bir şekilde veya hukuki bir işlemle mülkiyet hakkını sınırlayarak el koymasıdır. Kamuoyunda bedelsiz kamulaştırma olarak da bilinmektedir.
İçtihatlar doğrultusunda oluşturulan çerçevede kamulaştırmasız el atmanın iki türü bulunmaktadır. Ayrımı tabloda gösterilmiştir.
1- Fiili el atma:
Fiili el atma; idarenin, kamulaştırma usullerine uymadan ve bedel ödemeden taşınmaza el koyması, taşınmazı kullanması üzerinde yol, yapı veya tesis inşa etmesidir.
2- Hukuki el atma:
Hukuki el atma ise İdarenin kamusal ihtiyaç veya kamu yararı nedeniyle taşınmaza bir kararla el koymasıdır. Yapılan imar planları nedeniyle el konulup sonrasında planın işleme alınmaması dolayısıyla el konulan taşınmazlar bu kapsamda değerlendirilir.
Kamulaştırmasız el atmanın şartları nelerdir?
- Taşınmaza kamu yararı nedeniyle el atılması,
- El atmanın yetkili idare tarafından ve idarenin görev alanı konularında yapılması,
- İdarenin usulüne uygun kamulaştırma yapmaksızın el atması,
- İdarenin taşınmaza fiilen el atmış olması,
- İdarenin sahiplenmek üzere ve kalıcı olarak el atmış olması
gerekir.
Mülküme devlet el koydu ne yapabilirim?
İdarenin kamulaştırmasız el atması nedeniyle mülkiyet hakkı ihlal edilen malik (1983 sonrası için);
- El atmanın önlenmesi davası,
- Bedelinin tahsili davası,
- Zarar doğmuşsa tazminat davası,
- Haksız işgal tazminatı davası
açabilecektir.
Taşınmazlarına kamulaştırmasız fiili veya hukuki el atılan kişilerin mülkiyet haklarının ihlali söz konusu olduğundan, kamulaştırmasız el atma davaları süreye tabi değildir. Bu içerik de genel bir değerlendirme yapılmış olup detaylar için muhakkak avukatınıza danışınız.
Av. Havva KÜLÜĞ
