Kazanılmış hak tüm hukuk alanları için önem arzetse de idare hukuku bağlamında sık karşımıza çıkan bir konudur.
Kazanılmış hak nedir?
Kazanılmış hak, ortaya çıkması anında hukuka uygun olarak tamamlanmış, böylece kişiye özgü, lehte sonuçlar doğurmuş, sonradan hukuk kurallarındaki değişiklik veya işlemin geri alınması gibi nedenlere rağmen, hukuk düzeni tarafından korunma altında kalan hak anlamına gelmektedir.
Kazanılmış hak, yürürlükte bulunan hukuka göre bireyler lehine oluşan haklar ya da hukuki durumlardır.Bu haklar kazanıldıktan sonra herhangi bir kanun ya da idari işlemle ortadan kaldırılamaz. Bu hak, kişiye bağlı bir haktır. Sadece söz konusu hakkı elde eden kişi tarafından kullanılabilir.
Kazanılmış Hakkın Şartları:
- Kazanılmış hakkın doğumu tarihinde yürürlükte olan mevzuatın hakkın doğumuna imkân vermesi gerekir.
- Hakkın elde edilmiş olması ve objektif bir düzenlemenin, bireysel bir işlemle somutlaşarak sübjektif hukuki duruma dönüşmesi gerekir.
- Haktan belirli bir süre yararlanılmış olması gerekir.
- Kazanılmış hak iddiasının ileri sürülebilmesi için, bu hakka yönelen tehdidin ciddi olması ve idari bir kararla zedelenmesi gerekir.
- Hak sahibinin o işlem oluşurken hileli bir davranışla bu işleme etki göstermemiş olması gerekir.
- Oluşan hakkın kamu düzenini ihlal etmemesi ve kamu menfaatine ağır biçimde aykırı olmaması gerekir.
Kazanılmış hakkın oluşma şekilleri:
Kazanılmış hakkın birinci sebebi kanunların ve düzenleyici idarî işlemlerin zaman içinde değiştirilmesi, kaldırılması veya iptal edilmesidir. Yeni kanunun uygulama alanı belirlendiğinde kazanılmış haklara dokunulmaz. Örneğin diyelim ki kanun değişikliği ile memuriyete giriş şartları değiştirilmiş memuriyete yüksek lisans şartı getirilmiş ise değişiklikten önce memur olanlar bu değişiklikten etkilenmez çünkü değişiklikten önce memur olanların kazanılmış hakkı korunur.
İkinci olarak bireyin içinde bulunduğu statünün değişmesiyle de kazanılmış hak söz konusu olur. Yeni statüsünde bu hak tanınmamışsa birey kazanılmış hakkının ihlâl edildiği iddiasında bulunur. ÖRNEĞIN bir üniversite öğrencisinin üniversiteye girdiği sırada, kanunla düzenlenmiş giriş koşulları arasında bulunmayan bir koşulun, daha sonra yapılan bir düzenleme ile koşul haline getirilmesi sonucu, bireyin giriş koşullarını yitirdiği gerekçesi ile öğrencilikten çıkarılması olayında, Danıştay, bireyin kazanılmış hakkının bulunduğunu kabul etmiştir.
Kazanılmış hak hukuk devleti, geriye yürümezlik, idarî istikrar ve idarî işlemlerin kişisel sonuçlarının dokunulmazlığı ilkeleri çerçevesinde korunmaktadır.
‼️İdare hukuku açısından kazanılmış hakkın en çarpıcı uygulamaları imar ve inşaat ruhsatı davalarında görülmektedir. Örneğin Danıştay; inşaat ruhsatının iptali davalarında, imar planı veya inşaat ruhsatı zaman içinde mahkemece iptal edilse bile iptal kararı tebliğ edilinceye kadar fiilen yapılmış inşaatı kazanılmış hak olarak korumaktadır.
İdare hukuku açısından kazanılmış hakların asıl dayanağı Danıştay içtihatlarıdır. Bu sebeple İdare Hukuku nda kesin net çizgilerle sınırlanmış bir konu değildir. Her olay kendi içerisinde incelenmeli talep şartları oluşup oluşmadığı gözden geçirilmelidir.
Av. Havva KÜLÜĞ
